Izba Lordów w Zjednoczonym Królestwie Wielkiej Brytanii i Północnej Irlandii
Parlament angielski istniał już w drugiej połowie XIII w., ale uformowanie się jego dwuizbowej struktury nastąpiło w następnym stuleciu, kiedy to baronowie, biskupi i opaci utworzyli tzw. Izbę Wyższą, a przedstawiciele stanu rycerskiego i miast także zaczęli obradować wspólnie tworząc Izbę Niższą, zwaną Izbą Gmin. W XVI w, Izbę Wyższą zaczęto nazywać Izbą Lordów.91
Przez kilka stuleci, poza okresem rewolucji, Lordowie dominowali nad Gminami, mimo, że już w 1407 roku, król zgodził się, aby sprawy finansowe dyskutowane były najpierw w Izbie Niższej. Jednak doradcy króla pochodzili z Izby Lordów i potrafili skutecznie kontrolować wybory posłów do Izby Gmin. Gdy zaczęto demokratyzować w połowie XIX wieku prawo wyborcze, centrum życia politycznego przeniosło się do Izby Niższej, a Lordowie, co raz to bardziej stawali się miejscem oporu wobec reformatorskich działań liberałów.
W 1911 roku uchwalono ustawę o Parlamencie. Ograniczała ustawodawcze kompetencje Izby Lordów. W tej uchwale zapisano, że ustawy uznane przez Spikera Izby Gmin92 za mające charakter finansowy staja się prawem już po miesiącu od przesłania do Izby Lordów, bez względu na to, czy ta zaakceptuje projekt, czy też nie. Zapisano także, że wszystkie inne ustawy, z wyjątkiem tych przedłużających kadencje parlamentu, mogą stać się prawem bez zgody Lordów, jeśli zostaną uchwalone przez Gminy na trzech kolejnych sesjach, a między drugim czytaniem na pierwszej sesji i trzecim na trzeciej sesji upłyną nie mniej niż dwa lata. Rozwiązanie to zostało uznane za niewystarczające i zmieniono je w 1949 roku, kiedy to okres skutecznego sprzeciwu Lordów wobec ustaw o niefinansowym charakterze skrócono do dwóch sesji i odpowiednio upływu roku. Jest tak do dzisiaj, a więc ustawodawcze kompetencje Izby Lordów sprowadzają się jedynie do prawa weta zawieszającego na około rok, z wyłączeniem ustaw o charakterze finansowym.93
Prawo zasiadania w Izbie Lordów zależało tylko od woli monarchy. W XV wieku przyjęła się zasada dziedziczenia parostwa. Od początku obok lordów świeckich zasiadali w Izbie lordowie duchowni. Dostali oni możliwość powoływania nowych parów i dlatego skład tej Izby stawał się coraz liczniejszy. Coraz częściej powoływano nowych członków Izby Lordów tylko dla przełamania jej sprzeciwu wobec różnych projektów ustawodawczych. Do końca XVIII wieku prawo zasiadania nigdy nie przekroczyło 200 osób, natomiast w 1925 roku, prawo to posiadało już ponad 700 osób.94
W 1958 roku doszło do poważnej reformy tworzenia składu Izby Lordów. Monarcha otrzymał możliwość dożywotniego powoływania w jej skład mężczyzn i kobiet zasłużonych na polu nauki, polityki, służby wojskowej, sztuki, administracji, ale bez możliwości dziedziczenia tytułu.
Po reformie w 1958 roku skład Izby Lordów wchodzili:
lordowie duchowni, jako jedyni członkowie, którzy nie zasiadają w Izbie aż do śmierci. Tracą przywilej po przejściu na emeryturę, chyba, że otrzymają inny tytuł pozwalający zasiadanie w Izbie;
parowie dziedziczni, posiadający różne tytuły szlacheckie. Do tej grupy należy również pięciu członków najbliższej rodziny królewskiej;
parowie dożywotni, powoływani na podstawie ustawy z 1958 roku;
lordowie prawa, powoływani na mocy ustawy z 1876 roku o sądownictwie apelacyjnym, dożywotnio dla pełnienia obowiązków sędziowskich. Po przejściu na emeryturę pozostają w Izbie.95
Na początku 1999 roku w Izbie Lordów zasiadało 26 arcybiskupów i biskupów, 759 parów dziedzicznych, 518 parów dożywotnich, oraz 27 lordów prawa. W tym samym roku uchwalono ustawę, która uchwaliła proces usuwania lordów dziedzicznych z Izby. Po uchwaleniu ustawy kilkunastu lordów otrzymało parostwo dożywotnie. Ogółem dzięki tej ustawie liczba lordów zmniejszyła się o około połowę i teraz zasiada nieco ponad 700 osób.96
Członkowie Izby Gmin 8 marca 2007 roku przegłosowali ustawę o wprowadzeniu pełnej elekcyjności Izby Lordów. Projekt zakłada wybór 80 procent składu w wyborach powszechnych, a pozostałych 20 procent przez komisję parlamentarną. Przyjęty większością 337 głosów przeciw 224 projekt przewiduje również zmniejszenie składu Izby do 540 lordów, tj. o 200 członków. Nie zdecydowano jeszcze, co zrobić z obecnymi lordami, czy wygasić ich mandaty, czy pozwolić pełnić funkcję dożywotnio.97
Izba Lordów nie wybiera swego przewodniczącego. Funkcję te pełni Lord Kanclerz, który jest odpowiednikiem naszego ministra sprawiedliwości i członkiem Gabinetu. Mianuje go monarcha na wniosek premiera. Musi być parem, ale to nie stanowi przeszkody, bo często parostwo przyznawane mu jest równocześnie z powołaniem na urząd Lorda Kanclerza.98
Odmiennie niż Speaker Izby Gmin, Lord Kanclerz nie zajmuje neutralnego stanowiska w czasie debat, ale dodajmy, że posiada też znacznie mniejsze uprawnienia niż Speaker. Występuje bardzo dystyngowany sposób prowadzenia obrad. Przewodniczący nie udziela głosu, tylko lordowie chcący przemawiać, zapisują się do głosu. Z reguły Lord Kanclerz zastępowany jest w roli przewodniczącego przez Leadera Izby Lordów. Podobnie jak Leader Izby Gmin, jest to przywódca frakcji partii rządzącej w danej Izbie i jest członkiem Gabinetu. Od strony formalnej, działalność Izby Lordów ustalana jest przez Izbę Gmin, z koniecznością potwierdzenia tych decyzji przez lordów przed końcem sesji.99
Podobnie jak w Izbie Gmin, tak i w Izbie Lordów funkcjonują komisje:
Komisja Projektów Ustaw Publicznych - w zakresie funkcji ustawodawczych,
Komisje dla projektów oprotestowanych – w zakresie rozpatrywania projektów ustaw prywatnych,
Komisja Całej Izby,
Komisja do spraw Wspólnot Europejskich
Komisja do spraw Nauki i Technologii,
do kontroli szczególnych zagadnień powoływane są komisje specjalne ad hoc.
Wobec niewielkiej liczby komisji, przewodniczy im ta sama osoba – Lord Przewodniczący Komisji, z wyjątkiem Komisji do spraw Wspólnot Europejskich, której przewodniczy Główny Zastępca Przewodniczącego( zastępuje także Lorda Kanclerza w przewodnictwie obrad), wybierany na każdą sesję odrębnie. 100
Na okres każdej sesji parlamentu Izba Gmin i Izba Lordów może powołać komisje wspólne, które są elementem parlamentu, ale nie którejkolwiek z izb.101
komentarze
Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.